०७ फाल्गुण २०८१, बुधबार
19-02-2025 , Wed
Gold Silver Price (7 Fagun 2081, WED)
Fine Gold 1 Tola NRs. 171000
Silver 1 Tola Nrs. 2000

सगरमाथा कसको ? नेपाल चाइना विवाद (भिडियाे सहित)

Logo
प्रकाशित मंगलबार, बैशाख ३०, २०७७

विजय कुमार पाठक
काठमाडौं, वैशाख ३०
अहिले विश्वकै सवैभन्दा अग्लोशिखर माउण्ट एभरेण्ट नेपाल वा चिन, कसको हो भन्ने बहस चलिरहेको छ । केहि दिनअघि चीनको सरकारी सञ्चारमाध्यम चाइना ग्लोबल टेलिभिजन नेटवर्क (सीजीटीएन)ले आफ्नो ट्वीटर ह्यान्डलबाट एभरेष्ट चिनमा पर्छ भन्ने केही विषयवस्तु पोष्ट गरेको थियो । उक्त पोष्टलाई लिएर नेपालमा ठुलै हंगामा मच्चियो । एभरेष्टलाई चिनले आफ्नो हो भनेर दावी गरेकोमा नेपाली जनताले समाजिक संजालमार्फत व्यापक विरोध गरे । नेपाली मिडियाहरुलेपनि चिनिया मिडियाहरुले झुठो प्रचार गरेको भन्दै ठुला ठुला समाचार बनाए ।

सगरमाथा कसको ? नेपाल चाइना विवाद (भिडियाे)

हालको विश्व नक्सा हेर्ने हो भने चिनियाँ मिडियाले गरेको दावी पनि गलत होइन । कनभने एभरेष्टलाई नेपाल र चिनको अन्तराष्ट्यि सिमाले दुईदेशमा विभाजन गरेको छ । नक्सा अनुसार चुचुरभन्दा दक्षिणतर्फ एभरेष्ट नेपालको हो भने चुचुरको उत्तरतर्फको एभरेष्ट चिनको हो । तर नेपालका इतिहासविदहरु यो कुराको खण्डन गर्दछन् । सगरमाथा लगाएतका धेरै हिमालहरु पुर्णरुपमा नेपालभित्र पर्ने इतिहासविदको तर्क छ । टि.यु.का इतिहास विभागका पुर्व सहयक प्रमुख डोलराज काफ्लेका अनुसार चीन र नेपालबिच विभिन्न कालखण्डमा भएका सम्झौताहरुमा, पहाडक्षेत्रसम्मको भुभाग नेपालमा पर्ने उल्लेख छ । “पहाडक्षेत्रसम्म भन्नुको अर्थ सिंगो पहाड हो, आधा मात्र होईन त्यहीँ आशयका साथ सम्झौताहरु पनि भएका हुन्” काफ्ले भन्छन् “अहिले आएर चिनले सम्झौतालाई गलत हिसाबले व्याख्या गर्दै आधा पहाड चिनमा पर्ने दावी गर्दै छ, जुन कुराको नेपालले खुलेर विरोध गर्न जरुरी छ”
नेताहरुले मुलुकको सिमाहरुका बारेमा चासो नराखेको कारणले गर्दा पनि नेपालको भुभाग दिनदिनै छिमिकी राष्ट्रहरुले मिचिरहको काफ्लेको भनाई छ । सिमा विवादको विषय दुईदेशविच छलफल गरी निचोड निकालन सकिने ठाँउ रहदाँ रहदै पनि नेपालका नेताहरुले छिमेकि राष्ट्रहरुकोबिच कहिले मुख खोल्ने आट नगरेको काफ्ले बताउँछन् । काफ्ले भन्छन् “नेपालले छिमेकी राष्ट्रहरुसँग सिमाविवादको विषय निकानुपार्यो, त्यहाँबाट पनि समाधन आएन भने अन्तराष्ट्रय जगतलाई गुहार्नु पार्यो, चुप लागेर कहिले समाधान आउदैन् ” । नेपालले गुगल म्याप तथा विश्व नक्साहरुका प्रकाशकहरुसँग पनि प्रकाशित भईरहेका विवाधित नक्साहरुलाई सच्याउन अपिल गर्नु पर्ने उनको सुझव छ ।

किन मिचिदैछ नेपालको सिमा ?
सिमावर्ती क्षेत्रमा सरकारको उपस्थिती नभएकाले समेत छिमेकी राष्ट्रहरुलाई नेपालको भुभाग मिच्न सजिलो भएको विज्ञहरु बताउँछन् । सिमा सुरक्षाका लागी नेपालका सिमाक्षेत्रमा नेपाली नागरिक, सुरक्षाकर्मी र सरकारी संयन्त्रहरुको उपस्थीती बढाउनु पर्ने विज्ञहरु सुझाउदछन् । अतिक्रमणको बढी जोखिम भएका सिमा क्षेत्रहरुमा नेपालले पर्खाल तथा घेरा समेत लगाउनु पर्ने विज्ञको साल्लाह छ ।

किन एभरेष्ट भन्ने बित्तिकै संसारले नेपाललाई चिन्दछ ?
कारण १
नक्साअनुसार एभरेष्ट चिनको सबैभन्दा विवादित क्षेत्र तिब्बतमा पर्दछ । तिब्बतलाई चिनबाट छुट्याउनु पर्छ भन्दै संसारभरि फैलिएका तिब्बतीहरुले चिन सरकारलाई दाबाव दिईरहेका छन् । सोही कारण तिब्बतमा अन्तराष्ट्यि मुभमेन्ट होस भन्ने चिन चाहदँैन । अन्तराष्ट्रय मुभमेन्ट बढी भए विदेशीहरुको साहयतामा चिनविरुद्ध तिब्बतले आवाज उठाउन सक्ने चिनलाई हरदम डर छ । सोही कारण अहिलेसम्म एभरेष्टको विषयमा चिन साइलेन्ट रहेको विज्ञ बताउँछन् । मौका अनुकुल हुनासाथ चिनले आधा अतिक्रमण गरिरहेको सगरमाथामा पुर्णरुपमा हकजामाउने खतरा रहको विज्ञको भनाई छ ।
कारण २
नेपालजस्तै चिनमाको तिब्बतबाट पनि पर्यटकहरुले एभरेष्ट चढ्न पाउदँछन् । तर भौगोलिक हिसाबले चिनभन्दा नेपालबाट एभरेष्ट चढ्न सजिलो हुने भएकाले समेत पर्यटको पहिलो रोजाईमा नेपला नै पर्दछ । नेपालतर्फको एभरेष्टको बेस क्याम्प समेत तिब्बत भन्दा बढी हाईटमा रहेकाले, नेपालबाट एभरेष्ट चढ्न अलिक छिटो समेत हुदछ ।
कारण ३
चिनतर्फको एभेरष्टमा चिनियाँ सरकारले हेलिकप्टर समेत उडाउन प्रतिबन्ध गरेको छ । सोही कारण त्यहाँ कुनै दुर्घटना भए तत्काल उद्धार गर्ने कठिन पर्दछ त्यसैले सुरक्षाको दृष्टिकोणले समेत पर्यटकहरु नेपालबाट एभरेष्ट चढ्न रुचाँउदछन् । चिनिया सरकार र तिब्बती विच बेला बेला द्धन्द्ध भई राख्ने भएकाले समेत उक्त झमेलाको चपेटमा पर्यटकहरु पर्न चाहदैनन् ।
कसरी भयो एभरेष्ट नामकरण
नेपालमा सगमारमाथा भनेर चिनिने संसारको सबैभन्दा अग्लो शिखरलाई संसारले माउण्ट एभरेष्ट भनेर चिन्दछ । माउण्ट एभरेष्टलाई तिब्बतीहरुले स्थानीय भाषामा चोमोलुङ्मा भन्दछन् । त्यस्तै चिनीहरुले एरेष्टलाई झुमोलुङ्मा भन्दछन् ।
एभरेष्ट भन्ने नाम संन १८५० को दशकमा ब्रिटिस सर्वेक्षणकर्ता र्जोज एभरेष्टको नामबाट निकालिएको हो । नामाकरण गर्ने अधिकार नेपाल र तिब्बतलाई मात्र भएतापनि तत्कालिनसमय ब्रिटिस शक्तिको प्रयोग गरेर उक्त हिमालको नाम एभरेष्ट राखिएको थियो ।

कमेन्ट गर्नुहोस्
सम्बन्धित

काठमाडौं ,७ फाल्गुन । पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहले राष्ट्र जोगाउन, राष्ट्रिय एकता कायम राख्न, देशको समृद्धि र उन्नतिका निमित्त साथ दिन सबै देशवासीहरुलाई आह्वान गरेका छन् । प्रजातन्त्र दिवसको पूर्वसन्ध्यामा एक भिडिओ सन्देश जारी गर्दै पूर्वराजा शाहले भनेका छन्, ‘राष्ट्र रक्षाको निम्ति सबैको अनुशासन र इमान्दार प्रयत्न हुनु पर्दछ । हामीले पहिले पनि राष्ट्रिय समस्या सुल्झियोस भनेर […]

विराटनगर ,६ फाल्गुन ।  कोशी प्रदेशको राजधानी विराटनगरमा आयोजना गर्न लागिएको नवौं संस्करणको विराट गोल्डकप फुटबल प्रतियोगिताको तयारी तीव्र पारिएको छ । प्रतियोगितामा दुई वटा भारतीयसहित १० वटा टिम सहभागी हुने पक्का भएको छ । विराटनगरमा सोमबार पत्रकार सम्मेलनमार्फत भारतका दुई र नेपालका विभागीयसहित आठ वटा गरी प्रतियोगितामा १० वटा टिमको सहभागिता रहने जानकारी दिइयो […]

विराटनगर, ६ फाल्गुन । नेकपा (माओवादी केन्द्र) कोशी प्रदेश समितिले आगामी फागुन १२ गतेदेखि सुरु हुने ‘जनतासँग माओवादी, तराई–मधेश जनजनगरण अभियान’का क्रममा अन्य पार्टीका हजारौं कार्यकर्ता भित्र्याउने दाबी गरेको छ । कोशी प्रदेश परिषद बैठकको निर्णय सार्वजनिक गर्न सोमबार विराटनगरमा आयोजित पत्रकार सम्मेलन गर्दै माओवादी केन्द्र कोशी प्रदेशले यस्तो दाबी गरेको हो । उक्त अभियान […]